Διακήρυξη Για μια ενιαία Ψυχολογική Υπηρεσία από την προσχολική αγωγή μέχρι το Πανεπιστήμιο

Διακήρυξη 

Για μια ενιαία Ψυχολογική Υπηρεσία

από την προσχολική αγωγή μέχρι το Πανεπιστήμιο

Εισαγωγή Σημ.

Ιστορικά, η ανάπτυξη της ψυχολογίας και των εφαρμογών της στην εκπαίδευση είναι συνέχεια της παιδοκεντρικής στροφής με τον Διαφωτισμό και της προσπάθειας να αποκτήσει επιστημονικές βάσεις η εκπαίδευση. Οι πρωτεργάτες της ψυχολογίας ως ξεχωριστής επιστήμης αναγνώρισαν ότι μπορεί να εμπλουτίσει την παιδαγωγική πρακτική και πρότειναν να αναπτυχθεί το επάγγελμα του ψυχολόγου πχ για τις ανάγκες της αποτελεσματικότητας της διδασκαλίας (Alfred Binet, 1857-1911 Γαλλία) και την παιδοκεντρική επίλυση προβλημάτων μάθησης και εκπαίδευσης (Witmer 1896 ΗΠΑ).

Το 1945 στη Γαλλία ορίσθηκε ο πρώτος εξειδικευμένος «Σχολικός Ψυχολόγος» στα πλαίσια του μεταπολεμικού προγράμματος αναδιοργάνωσης και εκδημοκρατισμού της δημόσιας Εκπαίδευσης και ανάπτυξης του κοινωνικού κράτους με βάση το σχέδιο Langevin-Wallon 1944-47). Στόχος ήταν η δημιουργία ενός σχολείου για όλους, που  διέπεται από την «δικαιοσύνη, την ισότητα και τη δημοκρατία». 
Το σχολείο, σύμφωνα με το σχέδιο, χρειάζεται τη βοήθεια ψυχολόγων για να μπορεί να διαχειρίζεται τα προβλήματα που αντιμετωπίζει «λόγω της προόδου και της εξειδίκευσης των γνώσεων, της αυξανόμενης πολυπλοκότητας των κοινωνικών δομών και λόγω του ότι προετοιμάζει σε ένα μέλλον όλο και πιο ποικίλο» και για να μπορεί να αντιστέκεται στην ανισότητα που δημιουργείται λόγω των ατομικών και των κοινωνικών διαφορών.

Η Ουνέσκο, με βάση αυτές τις πρώτες εμπειρίες και το γαλλικό πρότυπο, μετά από συνδιασκέψεις παιδαγωγών, κοινωνικών λειτουργών, ψυχολόγων και ιατρών και με  εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ, της ΠΟΥ, της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Ψυχικής Υγείας, του  Ινστιτούτου της Εκπαίδευσης,  του Ευρωπαϊκού γραφείου της τεχνικής βοήθειας ΟΗΕ, υποστήριξε ότι «είναι κοντόφθαλμη πολιτική, προμελετημένα ή λόγω έλλειψης προσωπικού, οικονομικών πόρων ή λόγω υποχρεώσεων, να περιορίζεται η ψυχολογική υπηρεσία μόνο στο έργο της εντόπισης, διάγνωσης και θεραπείας δυσπροσάρμοστων ή παιδιών με αδυναμίες» (Αμβούργο της Γερμανίας 1954) και πρότεινε σε όλες τις χώρες να αναπτύξουν, ως αναπόσπαστο μέρος  της εκπαίδευσης, Ψυχολογικές Υπηρεσίες στα Σχολεία.

 Σήμερα, διεθνώς, με βάση την μέχρι σήμερα εμπειρία, αναζητείται ένα νέο οργανωτικό σχήμα που λαμβάνει υπόψη τις σύγχρονες ψυχολογικές γνώσεις, ανταποκρίνεται πιο αποτελεσματικά στις ανάγκες και αναβαθμίζει την σχολική ψυχολογική υποστήριξη με βάση τα σύγχρονα επιστημονικά πρότυπα και τις καλές πρακτικές.

 Στην Γαλλία  αναπτύχθηκε η στελέχωση των σχολείων με βάση την αρχή να μην υπάρχει τετραγωνικό μέτρο της χώρας που δεν καλύπτεται από ψυχολόγο της εκπαίδευσης.

Όμως για ιστορικούς λόγους διαμορφώθηκαν διαφορετικές πρακτικές οργάνωσης των υπηρεσιών του ψυχολόγου με αποτέλεσμα τον κατακερματισμό και την μη ενιαία αντιμετώπιση των προβλημάτων των μαθητών. Ο όρος «Σχολικός Ψυχολόγος» (Pychologue scolaire) χρησιμοποιείται στην πρωτοβάθμια και ο όρος «Ψυχολόγος-Σύμβουλος του προσανατολισμού» (Conseiller d'Orientation-Psychologue) στην δευτεροβάθμια.

Ένα μεγάλο ζήτημα που πρόσφατα απασχόλησε την κοινωνία είναι η στο πλαίσιο της νεοφιλελεύθερης πολιτικής α) ανεπάρκεια στελέχωσης, η μη αντικατάσταση των συνταξιοδοτούμενων ψυχολόγων, όπως και των άλλων κλάδων των εκπαιδευτικών των σχολείων και β) η προσπάθεια να μειωθεί το κόστος των σχολείων με το να μεταβιβασθούν οι ψυχολογικές υπηρεσίες στους δήμους, μαζί με το σχολικό προσωπικό καθαριότητας κλπ. Η κυβέρνηση τελικά απέσυρε αυτό το νομοσχέδιο κάτω από την μαζική πίεση των εκπαιδευτικών και των γονιών.

Μια νέα θετική εξέλιξη είναι η πρόταση και διεκδίκηση μιας «Ενιαίας Ψυχολογικής Υπηρεσίας από την προσχολική αγωγή μέχρι το Πανεπιστήμιο» για να ξεπερασθούν οι μέχρι σήμερα πρακτικές που είναι αναποτελεσματικές και αδιέξοδες στην ψυχολογική υποστήριξη της εκπαίδευσης. 

Πιο κάτω, για δικό μας προβληματισμό και συγκριτική  κριτική εξέταση των θέσεων και πρακτικών μας στην Ελλάδα, παρουσιάζουμε την πρόταση που έγινε τον περασμένο Ιούνιο 2009 με κοινή διακήρυξη και φυλλάδιο από τα  συνδικαλιστικά όργανα Εκπαιδευτικών και Ψυχολόγων της Γαλλίας: τις ενώσεις των ψυχολόγων της εκπαίδευσης, τις εθνικές επιστημονικές και επαγγελματικές ενώσεις ψυχολόγων, την εθνική συνδικαλιστική ένωση των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Για μια ενιαία Ψυχολογική Υπηρεσία

από την προσχολική αγωγή μέχρι το Πανεπιστήμιο

κοινή διακήρυξη από τις ενώσεις και τα  συνδικαλιστικά όργανα

Εκπαιδευτικών και Ψυχολόγων της Γαλλίας

COP-F1 ●AFPEN2 ●SFP3 ●SNES-FSU4 SNP5 ●SNUipp-FSU6 ●SNpsyEN7

Ιούνιος 2009

Οι Ψυχολόγοι της Εθνικής Εκπαίδευσης: ποιοι είναι;

Σήμερα στην Εθνική Εκπαίδευση (της Γαλλίας) ασκούν τον ρόλο και τα καθήκοντα του ψυχολόγου δύο κατηγορίες του προσωπικού της: οι «σχολικοί» ψυχολόγοι στα δημοτικά σχολεία (psychologues scolaires) και οι ψυχολόγοι-σύμβουλοι του προσανατολισμού (επαγγελματικού προσανατολισμού) (COPsy) στα γυμνάσια, τα λύκεια, τα πανεπιστήμια.

Πολλά εμπόδια καθιστούν δύσκολη την πλήρη άσκηση των καθηκόντων της αρμοδιότητας τους.

Στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, οι ψυχολόγοι, παρόλο που έχουν την άδεια να χρησιμοποιούν τον τίτλο του ψυχολόγου και έχουν τους απαιτούμενους τίτλους σπουδών, συνεχίζουν οργανικά να μην αποτελούν αναγνωρισμένο και οργανωμένο Σώμα ψυχολόγων, δηλ δεν έχει νομοθετηθεί η οργανική αναγνώριση της ιδιομορφίας του επαγγέλματός τους και η θεσμική κατοχύρωση και οργάνωση του διακριτού ρόλου του κλάδου τους.  Στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση, παρόλο που οι ψυχολόγοι -σύμβουλοι COPsy έχουν κατοχυρωμένο τόσο τον τίτλο όσο και τον κλάδο του ψυχολόγου, το Υπουργείο επιδιώκει να τους περιορίσει σε καθήκοντα και δραστηριότητες πληροφόρησης επαγγελματικού προσανατολισμού ή συμβουλευτικής σε συγκεκριμένες περιστάσεις.

Παρόλα αυτά, στο πεδίο της εκπαίδευσης, οι έφηβοι, οι γονείς και το προσωπικό των σχολείων αναμένουν από αυτούς ένα έργο πρόληψης και συμπληρωματικής συμπαράστασης σε όλα τα ζητήματα που σχετίζονται με την υποχρεωτική εκπαίδευση, την σχολική  ζωή, την ανάπτυξη και το μέλλον των νέων.

Χρειαζόμαστε στο σχολείο όλο και περισσότερο τους ψυχολόγους. Όμως, οι διαθέσιμοι ψυχολόγοι είναι δραματικά ανεπαρκείς σε σχέση με τις ανάγκες αλλά και  τα κενά που προκύπτουν λόγω συνταξιοδότησης.

Οι συνθήκες άσκησης του έργου του Ψυχολόγου επιδεινώνονται, την ώρα που  αυξάνουν, αλλάζουν και εκδηλώνονται με ποικίλους τρόπους οι ανάγκες.

Οι οργανώσεις που υπογράφουν την παρούσα διακήρυξη προτείνουν και ζητούν τη δημιουργία μιας ενιαίας Ψυχολογικής Υπηρεσίας μέσα στο σύστημα της Εθνικής Εκπαίδευσης, από την προσχολική αγωγή μέχρι το πανεπιστήμιο.

[1]

Τι επιπρόσθετο θα πρόσφερε μια Ψυχολογική Υπηρεσία  μέσα στην Εθνική Εκπαίδευση;

Οι ψυχολόγοι δεν ζητούν μια πλήρη αναθεώρηση της αποστολής τους στην πρωτοβάθμια και στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση αλλά μια αναγνώριση και αποσαφήνιση των καθηκόντων τους.

Σήμερα, η απουσία της αναγνώρισης των ψυχολόγων της Εθνικής Εκπαίδευσης ενισχύει την παραπομπή σε εξωτερικούς συνεργάτες (παιδοψυχίατρους, ψυχιατρικούς νοσηλευτές, ιδιώτες ψυχολόγους ή ψυχολόγους σωματείων …) και αυξάνει την παρέμβαση τους μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα. Με κίνδυνο να προσεγγίζουν τα προβλήματα που συναντούν στο σχολείο με μια ιατρική σκοπιά παρά εκπαιδευτική.

Η ύπαρξη μιας τέτοιας υπηρεσίας μέσα στην Εθνική Εκπαίδευση σαφώς και θα αναδείκνυε την ταυτότητα του ψυχολόγου και θα διέκρινε τη θέση τους σε σχέση με τους άλλους συνεργάτες τους, τόσο μέσα όσο και έξω από το εκπαιδευτικό σύστημα.

Θα επέτρεπε στους ψυχολόγους, ως μέλη της σχολικής κοινότητας και της εργασίας σε ομάδα, να λαμβάνουν καλύτερα υπόψη τα δεδομένα σε επίπεδο προσωπικό, οικογενειακό, κοινωνικό και σχολικό.

Αυτή η Ψυχολογική Υπηρεσία θα καθιστούσε δυνατή την πλήρη ανάπτυξη των καθηκόντων της αρμοδιότητας τους:

• προσδιορισμός των προϋποθέσεων της σχολικής επιτυχίας όλων των μαθητών και οργάνωση της εφαρμογής τους,

• πρόληψη σχολικών δυσκολιών και των προβλημάτων συμπεριφοράς,

• διευκόλυνση της σχολικής εκπαίδευσης και του προσανατολισμού των μαθητών με αναπηρία,

• παρέμβαση σε καταστάσεις κρίσης,

• διασύνδεση σχολείου-οικογένειας και διαμεσολάβηση όταν υπάρχουν δυσκολίες στη συνεργασία τους,

• υποστήριξη στις ομάδες του εκπαιδευτικού-διδακτικού προσωπικού,

• επεξεργασία και πραγματοποίηση σχεδίων δραστηριοτήτων του σχολείου ή εξειδικευμένων επαγγελματικών προγραμμάτων,

• συμμετοχή σε δράσεις επαγγελματικής επιμόρφωσης και έρευνας.

Οι οργανώσεις που υπογράφουν την διακήρυξη διεκδικούν οι σχολικές ομάδες των διδασκόντων, οι μαθητές και οι οικογένειες να έχουν τη δυνατότητα να επωφεληθούν από τις αναγνωρισμένες αρμοδιότητες και να έχουν μια πιο εύκολη πρόσβαση στις υπηρεσίες ψυχολόγων που εργάζονται στους κόλπους του θεσμού του σχολείου.

Γιατί προκύπτει το αίτημα να συγκεντρωθούν σε μια ενιαία υπηρεσία, επαγγελματικές δραστηριότητες που από τη φύση τους θεωρούνται «διαφορετικές»;

Μια κοινή υπηρεσία θα καταστήσει δυνατή μια καλύτερη παρακολούθηση των παιδιών και ιδίως μια καλύτερη διασύνδεση του δημοτικού σχολείου/γυμνασίου.

Οι ψυχολόγοι-σύμβουλοι του προσανατολισμού (επαγγελματικού προσανατολισμού) και οι «σχολικοί» ψυχολόγοι έχουν, όπως κα οι άλλοι ψυχολόγοι που ασκούν το έργο τους σε άλλους χώρους εργασίας, έναν ορισμένο αριθμό παρόμοιων δραστηριοτήτων: ψυχολογικές εξετάσεις, παρακολούθηση της εξέλιξης των μαθητών, ατομικές ή ομαδικές συνεντεύξεις, σύνταξη εκθέσεων για διάφορες δράσεις επαγγελματικής επιμόρφωσης, συστηματική συγκέντρωση πληροφοριών, ανάλυση μιας προβληματικής κατάστασης ή εργασίες έρευνας.

Ακόμη. Στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση τα ζητήματα που αφορούν το μέλλον έχουν για τους έφηβους μια αυξανόμενη σημασία. Όμως δεν μπορούν παρά να προσεγγιστούν από μια ψυχολογική σκοπιά. Διότι αυτά πράγματι αποτελούν το κίνητρο και το υπόβαθρο της ανάπτυξης σε αυτήν την ηλικία και καθιστούν δυνατή την αντιστάθμιση των κοινωνικών ντετερμινισμών στην σχολική πορεία και το μέλλον  του μαθητή.

Μια υπηρεσία των ψυχολόγων δεν διακινδυνεύει να απομονώσει τους Ψυχολόγους και να τους αποκόψει από τους διδάσκοντες εκπαιδευτικούς;

Αντίθετα. Η αναγνώριση των ψυχολόγων ως οργανωμένου κλάδου της εκπαίδευσης και του ρόλου τους στην Εθνική Εκπαίδευση θα έχει ως στόχο και αποτέλεσμα  να καταστεί δυνατή η καλυτέρευση της συνεργασίας του ψυχολόγου με τις ομάδες των διδασκόντων και με το άλλο προσωπικό που αναλαμβάνει τη βοήθεια και την παρακολούθηση των μαθητών.

Αυτή η συνεργασία είναι αναγκαία για την παρακολούθηση της εξέλιξης ατόμων που έχουν σχολικές δυσκολίες, προβλήματα διαπροσωπικών σχέσεων ή συμπεριφοράς, βίας, απουσιών, κ.α.

Επίσης, η συνεργασία είναι εξίσου αναγκαίο να ενισχυθεί για την ανάλυση των συγκεκριμένων συνθηκών και των καταστάσεων που επηρεάζουν την εκπαιδευτική διαδικασία και για την επεξεργασία σχεδίων δράσης (projets) κατάλληλων για την  υπέρβαση των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν.

Είναι απαραίτητη μια αύξηση της πρόσληψης Ψυχολόγων, τόσο στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση όσο και στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση, για να ενισχυθεί η παρουσία τους μέσα στα σχολεία και στους χώρους της εκπαίδευσης. Έτσι θα εξασφαλισθεί ο διάλογος στις πολύ-επαγγελματικές ομάδες στελέχωσης των σχολείων και μια πιο στενή συνεργασία μαζί τους.

Ο ψυχολόγος που ασκεί το έργο του μέσα στα πλαίσια του σχολείου δεν μπορεί να παραγνωρίσει τα ζητήματα κατάκτησης της γνώσης. Αφενός διότι ψυχολογικά η κατάκτηση της γνώσης εντάσσει το άτομο και το εγγράφει ως υποκείμενο σε μια ιστορία που το περιβάλλει και το προεκτείνει κατά ένα μεγάλο μέρος. Αφετέρου, διότι αυτή αποτελεί μια υποκειμενική και κοινωνική δοκιμασία σύγκρισης που έντονα συμβάλλει στην ψυχολογική ανάπτυξη των παιδιών και των εφήβων. Η παραγνώριση της θα κατέληγε να σημαίνει ότι το διακύβευμα στο σχολείο δεν αφορά παρά μόνο ικανότητες της απομνημόνευσης και της λογικής σκέψης αποσπασμένες από ό,τι  δίνει νόημα και δυναμική στην ανάπτυξη και την δόμηση του ατόμου ως προσώπου!.

Αλλά παράλληλα, είναι αδιανόητο να περιορισθεί η προσέγγιση του ψυχολόγου μόνο σε ό,τι συμβαίνει μέσα στο σχολείο.

Οι οικογενειακές, κοινωνικές και επαγγελματικές πραγματικότητες ψυχολογικά επηρεάζουν πράγματι σε δύο επίπεδα: αφενός στους παράγοντες της ανάπτυξης του παιδιού και του εφήβου με τις συνήθειες της ζωής, τις ανησυχίες και τους περιορισμούς που παράγουν. Επίσης στην εφηβεία, από τις αβεβαιότητες που προκαλούνται σχετικά με το μέλλον του κάθε μαθητή ως ενήλικα άνδρα ή  γυναίκας, ενταγμένου κοινωνικά, ασκώντας ένα δεδομένο επάγγελμα.

Ο ρόλος του Ψυχολόγου στο σχολείο είναι διπλός. Στοχεύει να κατανοήσει και να βοηθήσει στη διευκρίνιση όλων αυτών των προκλήσεων που έχουν οι εκπαιδευτικοί, οι μαθητές και η οικογένεια τους. Έχει εξίσου στόχο την ανάλυση των συγκεκριμένων συνθηκών και των καταστάσεων στην εκπαίδευση και τη βοήθεια στην αναζήτηση προσαρμοσμένων λύσεων.

Εισαγωγή και απόδοση στα ελληνικά Π. Χηνάς, 2009

chinas@otenet.gr

---

1 Association des conseillers d'orientation -psychologues de France

2 Association française des psychologues de l’Éducation nationale

3 Société française de psychologie

4 Syndicat national des enseignements du second degré

5 Syndicat national des psychologues

6 Syndicat national unitaire des instituteurs et professeurs des écoles

7 Syndicat national des psychologues de l’Éducation nationale

  

http://greekschoolpsychologists.blogspot.gr/2012/06/blog-post_04.html